Φίλες Φίλες και φίλοι,
Η Ευρώπη είναι κάτι παραπάνω από ένας παλαιός μύθος: Μύθος για την όμορφη πριγκίπισσα από τη Φοινίκη, την κόρη του Αγήνορα, που την σαγήνευσε ο Δίας, μεταμορφωμένος σε λευκό ταύρο, περιπλανήθηκε μαζί της σε όλη την σημερινή Ευρώπη και τελικώς την εγκατέστησε στην Κρήτη, όπου του γέννησε τρείς γιούς: τον Μίνωα, τον Ροδάμανθο και τον Σαρπηδόνα…
Βαρύς σε συμβολικό μήνυμα ο αρχαιοελληνικός μύθος, καταδεικνύει πως ο ίδιοι οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τον Μινωϊκό Πολιτισμό ως τον πρώτο Ευρωπαϊκό Πολιτισμό…
Αλλά είπαμε ότι η Ευρώπη είναι κάτι παραπάνω από ένα μύθο…
Είναι κάτι παραπάνω κι από ένα γεωγραφικό όρο. Γιατί υποδηλώνει κοινή Ιστορία και κοινή ταυτότητα. Κάτι που δεν ισχύει για αντίστοιχους γεωγραφικούς όρους, που παραπέμπουν σε άλλες ηπείρους.
Άλλωστε, η Ευρωπαϊκή Ιστορία είναι πια, σε μεγάλο βαθμό και η κοιτίδα της πανανθρώπινης Ιστορίας.
Η Ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι ακόμα η μήτρα της δυτικής πολιτιστικής ταυτότητας.
Αλλά η Ευρώπη παραμένει κάτι ιδιαίτερο, διότι σήμερα πειραματίζεται να ανοίξει, για μιαν ακόμα φορά, νέους δρόμους στην Ιστορία.
Να αποτελέσει ένα στοίχημα ενοποίησης λαών και πολιτισμών - διαφορετικών και συγγενικών ταυτόχρονα - με Ελευθερία και Δημοκρατία.
Στο παρελθόν έχει προϋπάρξει ενοποίηση λαών, αλλά με κατάκτηση και καταναγκασμό…
Στο παρελθόν έχουν προϋπάρξει, επίσης, συγκρούσεις λαών και πολιτισμών διαφορετικών μεταξύ τους, αν και συγγενικών.
Αλλά ποτέ δεν έχει υπάρξει προηγουμένως εθελοντική σύγκλιση λαών και πολιτισμών με Ελευθερία και Δημοκρατία.
Αυτό το μοναδικό ιστορικό πείραμα της Ευρώπης πρέπει να το κερδίσουμε.
Κι αυτό μας παραπέμπει στην σχέση της Ευρώπης με την Ελλάδα. Τη μυθολογική, την ιστορική, αλλά και τη σύγχρονη.
Και για τις μυθολογικές καταβολές της Ευρώπης στην αρχαία Ελλάδα ήδη αναφέρθηκα.
Σήμερα, θα μιλήσω για τις πολιτιστικές καταβολές της Ευρώπης στο Ελληνικό Πνεύμα και τις Ευρωπαϊκές αναφορές της Ελλάδας στην Ευρώπη. Θα δούμε ακόμα κάτι πολύ ενδιαφέρον. Αυτή η σχέση πολιτισμού και αξιών, δεν αφορά μόνο το μακρύ παρελθόν. Ξετυλίγεται στη σύγχρονη εποχή, αφορά το παρόν και το μέλλον. Και δεν είναι μόνο πολιτιστική και αξιακή. Είναι πολύ συχνά, πρωτίστως, Πολιτική. Σήμερα, πάνω απ’ όλα Πολιτική.
Αν μου ζητούσε, λοιπόν, κανείς να περιγράψω με μια λέξη το ρόλο της Ελλάδας στη διαμόρφωση της πνευματικής Ευρώπης, της σύγχρονης Ευρώπης των αξιών, θα χρησιμοποιούσα τη λέξη «Πύλη».
Η Ελλάδα είναι «Πύλη» της Ευρώπης με την ίδια την ταυτότητά της πριν απ’ όλα.
Η Κλασική Ελληνική Φιλοσοφία, αλλά και η Αλεξανδρινή Κοινή γλώσσα που υπήρξε η lingua franca - η διεθνής γλώσσα - την εποχή διάδοσης του Χριστιανισμού, αποτελούν τους δύο από τους τρείς πυλώνες του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Ο τρίτος είναι, ασφαλώς, το Ρωμαϊκό Πνεύμα των νόμων και της κρατικής διοίκησης.
Έτσι, αιώνες αργότερα, η επιστροφή στον Πλάτωνα σημαδεύει την Αναγέννηση του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, τον 16ο Αιώνα. Μαζί με την ανάδειξη των αρχαιοελληνικών εικαστικών προτύπων.
Η Επιστροφή στον Αριστοτέλη σημαδεύει, το Διαφωτισμό, το επόμενο μεγάλο κίνημα που σαρώνει την Ευρώπη και θεμελιώνει το σύγχρονο κόσμο το 18ο Αιώνα.
Αυτά όλα, δεν τα βίωσε η Ευρώπη ως «εξωτερικά δάνεια», ή ως προϊόντα εξωτερικού καταναγκασμού. Τα οικειοποιήθηκε, τα έκανε δικά της και τα προσέλαβε ως πολύτιμα κειμήλια της δικής της πια πολιτιστικής παράδοσης.
Κι ακόμα, το Ελληνικό Πνεύμα δεν αποτέλεσε μια ξεχωριστή και διακριτή πολιτιστική κληρονομιά στη σύγχρονη Ευρώπη.
Αποτέλεσε το κοινό υπόστρωμα που αφομοίωσε ή βοήθησε να αφομοιωθούν οι πολιτιστικές επιρροές άλλων πολιτισμών, όπως η Αραβική Άλγεβρα, η Ιουδαϊκή παράδοση, η Κελτική κληρονομιά, οι Γαλατικοί μύθοι και οι Γοτθικές επιρροές.
Οι λαοί της Ευρώπης, στο πέρασμα των αιώνων, πολλές φορές, συγκρούστηκαν μεταξύ τους. Αλλά το Ελληνικό πνεύμα το αποδέχθηκαν όλοι! Αναβίωσαν διάφορες πλευρές του, το χρησιμοποίησαν ως κοινή «μήτρα» για να φτιάξουν τη δική τους διαφορετικότητα ο καθένας, αλλά και ως κοινό πλαίσιο αναφοράς. Ή ακόμα και για να κατασκευάσουν τη δική τους ξεχωριστή, κάθε φορά, αντιπαλότητα. Και όταν ξεπερνιόνταν οι έχθρες και οι αντιπαλότητες, παρέμενε η κοινή μήτρα που οδηγούσε βασανιστικά στην κοινή ταυτότητα.
Στη μεγάλη διαμάχη του 17ου αιώνα για τη φύση του Σύμπαντος, οι οπαδοί του παραδοσιακού γεωκεντρικού μοντέλου παρέπεμπαν, όχι μόνο στο έργο του Πτολεμαίου, αλλά και στην αυθεντία ενός Έλληνα φιλοσόφου, του Αριστοτέλη. Αλλά και οι αντίπαλοί τους, οι οπαδοί του ηλιοκεντρικού μοντέλου, παρέπεμπαν κι αυτοί στους υπαινιγμούς Ελλήνων Φιλοσόφων επίσης, όπως του Πυθαγόρα και του Πλάτωνα. Αλλά και στις σαφέστερες ηλιοκεντρικές θεωρίες ενός άλλου Έλληνα, του Αρίσταρχου του Σάμιου.
Ένα από το πιο γνωστά τέκνα του Αναγεννησιακού Πνεύματος, ο Μακιαβέλλι, γράφει το κορυφαίο έργο του, τον Ηγεμόνα, με σαφέστατες επιρροές από την «Κύρου Παιδεία», το πιο φιλοσοφικό έργο του Ξενοφώντα.
Ένας από τους πιο πρώιμους διαφωτιστές, ο Βρετανός Τόμας Μορ, συγγράφει την «Ουτοπία» του, εμπνευσμένος από την Πλατωνική Πολιτεία. Ο Νεύτωνας κάνει ευθείες αναφορές στις «κωνικές τομές» του Αρχιμήδη, ο Άνταμ Σμιθ διανθίζει το έργο του με αναφορές στα Ηθικά και στους Βίους Παράλληλους του Πλούταρχου, ενώ ο Κάρολος Μάρξ ξεκινάει το σημαντικότερο συγγραφικό έργο του, το «Κεφάλαιο», με εκτενέστατη πραγματεία πάνω στον Αριστοτέλη.
Οι ευρωπαίοι στοχαστές λύνουν τις διαφορές τους ξανά και ξανά, ως διαμάχες ανάμεσα στον Πλάτωνα και τους Προσωκρατικούς ή τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.
Κι όπως παρατήρησαν ο Άλφερντ Θάγιερ Μάχαν και, αργότερα, ο Ραϋμον Πουανκαρέ, η σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία προσλαμβάνεται ξανά και ξανά ως η επανέκδοση του Θουκυδίδειου «Πελοποννησιακού Πολέμου»: ως υπέρτατη σύγκρουση ανάμεσα στην ηγέτιδα των θαλασσών και την ηγέτιδα των ηπειρωτικών δυνάμεων.
Κι αυτό είναι ίσως, το πιο συναρπαστικό: Οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι κατανοούν τις σύγχρονες διαμάχες τους, μέσα στα βασικά θεμελιώδη πρότυπα που τους άφησε κληρονομιά ο Αρχαιοελληνικός κόσμος.
Γι’ αυτό η Ελλάδα είναι για την Ευρώπη, Πύλη αυτογνωσίας, Πύλη για την κατανόηση της ίδιας της ταυτότητάς της.
Αλλά όχι μόνο γι’ αυτό…
Είναι, ακόμα για τη σημερινή Ευρώπη, Πύλη, στον υπόλοιπο κόσμο:
Κι εδώ ξεφεύγουμε από το Πολιτιστικό επιχείρημα, που εδράζεται στο παρελθόν και στρεφόμαστε στο γεωπολιτικό επιχείρημα, που πατάει στο σήμερα και ατενίζει το αύριο…
Από το νοτιανατολικό άκρο της η Ευρώπη συνδέεται με μια πολύ σημαντική περιοχή του κόσμου: Τη Μέση Ανατολή!
Ο μόνος χώρος για να επεκτείνει, στην άμεση γειτονιά της, την επιρροή της έξω από τα φυσικά της όρια, εκτείνεται νότια της Μεσογείου: στη Βόρειο Αφρική. Και νοτιανατολικά: στη Μέση Ανατολή.
Γι’ αυτό και η Μεσογειακή Συνεργασία, μια ιδέα Γαλλικής κοπής, είναι ίσως, ό,τι πιο σημαντικό - και φιλόδοξο ταυτόχρονα - έχει αναδείξει η σημερινή Ευρωπαϊκή γεωπολιτική σκέψη. Αν και δεν είμαι σίγουρος κατά πόσον οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι έχουν ακόμα κατανοήσει τη σημασία της…
Στη Μέση Ανατολή βρίσκονται οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι – κυρίως ενεργειακοί – που τόσο έχει ανάγκη η Ευρώπη. Εκεί βρίσκεται ριζωμένη η παράδοση της Ευρωπαϊκής επιρροής. Εκεί υπάρχουν οι μεγάλες γεωπολιτικές προκλήσεις που άλλες πρέπει η Ευρώπη να τις ελέγξει, άλλες να τις εξουδετερώσει κι άλλες να τις αξιοποιήσει.
Δεν θα μπορέσει ποτέ η Ευρώπη να γίνει παγκόσμια δύναμη, αν δεν προβάλει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή! Και εδώ «προπύργιο» της Ευρώπης στέκεται πάντα η Ελλάδα. Ή, ακόμα καλύτερα, η Ελλάδα και η Κύπρος.
Που μαζί αποτελούν την Πύλη της Ευρώπης, στο κύριο πεδίο διεθνούς επιρροής της.
Όταν ο Θουκυδίδης έγραφε για το «μέγα της θαλάσσης κράτος» αναφερόταν κυρίως στην συγκριτική ισχύ του Αθηναϊκού στόλου, από την Κύπρο και το Αιγαίο μέχρι τη Σικελία.
Σήμερα, όταν μιλάμε για τη στρατηγική σημασία της Μέσης Ανατολής αναφερόμαστε σε τρία πράγματα:
-- Στην σημασία που έχουν για την Ευρώπη οι ενεργειακές πηγές που βρίσκονται εκεί και που έρχονται από κει.
-- Στη σημασία που έχουν για την Ευρώπη, πλέον, οι ενεργειακές πηγές που ανακαλύπτονται ή μπορούν να ανακαλυφθούν στον υποθαλάσσιο χώρο της Ελλάδας και της Κύπρου. Και που αν επαληθευθούν οι πολύ ενθαρρυντικές ενδείξεις από τις πρώτες έρευνες, μπορούν να δώσουν, για πρώτη φορά, υψηλό βαθμό ενεργειακής αυτάρκειας στην Ευρώπη από δικές της πηγές.
-- Αναφερόμαστε, ακόμα, στις μεγάλες ευκαιρίες διακίνησης εμπορευμάτων και επενδυτικών κεφαλαίων προς και από την Ευρώπη προς όλες αυτές τις περιοχές. Δηλαδή, αναφερόμαστε στη Νότιο-Ανατολική Ευρώπη ως διαμετακομιστικό κέντρο εμπορίου, επενδύσεων αλλά και επικοινωνιών προς ολόκληρη τη Νότια και Κεντρική Ασία, που τώρα σφύζει από αναπτυξιακή ορμή.
-- Αναφερόμαστε, τέλος, στις μεγάλες απειλές για την Ευρώπη από τον ίδιο χώρο. Απειλές τοπικών συρράξεων που βρίσκονται δίπλα της και θα την επηρεάσουν. Απειλές μεταναστευτικών ρευμάτων που μπορούν να συρρεύσουν προς την Ευρώπη απ’ αυτές τις περιοχές. Απειλές καθεστωτικής αποσταθεροποίησης και πάσης φύσεως εσωτερικών και διακρατικών συγκρούσεων.
Όλες αυτά η Ευρώπη έχει συμφέρον να τα προλάβει. Κι απ’ αυτά έχει προτεραιότητα να προφυλαχθεί.
Κι εδώ σημαντικό προπύργιο είναι η Ελλάδα. Ακόμα καλύτερα η Ελλάδα μαζί με την Κύπρο. Που είναι η φυσική γέφυρα Ευρώπης-Μέσης Ανατολής.
Γιατί προσέξτε: η ισχύς, δεν δοκιμάζεται μόνο και δεν αποδεικνύεται μόνο σε πολεμικές συγκρούσεις. Δεν μετριέται μόνο με στρατιωτικές νίκες. Μετριέται και από την επιρροή που εκπέμπει εκτός των συνόρων, από την ευημερία που παράγει εντός κι εκτός συνόρων, και από την οικονομική συνεργασία που θεμελιώνει σε στέρεες βάσεις με άλλους λαούς.
Απ’ αυτή την άποψη η Ελλάδα είναι Πύλη της Ευρώπης σε περιοχές κρίσιμης σημασίας και προπύργιο για την ασφάλεια της Ευρώπης από πιθανούς κινδύνους της ευρύτερης περιοχής.
Ας δούμε, λίγο παραπάνω, αυτή την έννοια του «προπύργιου».
Η Αραβική άνοιξη, όπως ξέρετε, αποσταθεροποίησε τα περισσότερα καθεστώτα του μουσουλμανικού κόσμου.
Στην αρχή δημιουργήθηκε η ελπίδα ότι θα έφερνε περισσότερη δημοκρατία στους λαούς αυτούς. Στη συνέχεια, όμως, δημιουργήθηκε η αίσθηση ότι σε μια σειρά από τοπικές κοινωνίες ανεβαίνει και η επιρροή του ριζοσπαστικού Ισλάμ. Το οποίο δεν είναι πάντοτε συμβατό με τις δυτικές αξίες της Δημοκρατίας και της προσωπικής Ελευθερίας.
Το πιο ανησυχητικό, όμως, είναι ότι η καθεστωτική αποσταθεροποίηση προκάλεσε την ανησυχία σε πρώτη φάση, την οικονομική κρίση σε επόμενη και ακόμα τη φυγή κάποιων τοπικών πληθυσμών. Που, όπως είναι φυσικό, αναζητούν καταφύγιο σε πιο ήρεμες κοινωνίες της ευρύτερης περιοχής.
Η Ελλάδα είναι η φυσική δίοδός τους προς την Ευρώπη. Κι αν αυτό το ρεύμα φυγής συνεχιστεί και μεγαλώσει, αν η Ελλάδα δεν θωρακιστεί απέναντί του, με τη βοήθεια όλων των εταίρων της, κινδυνεύει η ίδια να αποσταθεροποιηθεί. Και - το λέω ωμά – από «προπύργιο» της Ευρώπης προς τη Μέση Ανατολή να μετατραπεί σε «Κερκόπορτα» - σε «Αχίλλειο πτέρνα» της Ευρώπης από την πλευρά της Μέσης Ανατολής. Αυτό δεν πρέπει να το επιτρέψουμε. Η ίδια η Ευρώπη δεν πρέπει να το επιτρέψει…
Πολύ περισσότερο που η Αραβική άνοιξη συνέπεσε με μια περίοδο βαθιάς και παρατεταμένης κρίσης μέσα στην Ελλάδα. Κρίσης της οικονομίας μας στην οποία συνέτειναν ασφαλώς οι αναπηρίες του ίδιου του οικονομικού μοντέλου που είχε υιοθετηθεί εδώ τις τελευταίες δεκαετίες. Αλλά η κρίση οξύνθηκε και επιδεινώθηκε απότομα, από μια πολιτική που επέβαλε μονόπλευρη λιτότητα σε συνθήκες ύφεσης. Με αποτέλεσμα, αντί να μειωθούν τα ελλείμματα και να ελεγχθεί το χρέος, να επιδεινωθεί η ύφεση, να παραμείνουν υψηλά τα ελλείμματα και να ξεφύγει από κάθε έλεγχο το χρέος.
Φίλες και φίλοι,
Η Ελλάδα, το τελευταίο διάστημα, βρέθηκε πολύ κοντά στη χρεοκοπία. Και υπήρξαν κάποιες φωνές στην Ευρώπη που εισηγήθηκαν την εγκατάλειψή της, ουσιαστικά την εξώθησή της να εγκαταλείψει το ευρώ…
Τώρα καταφέραμε να ξεπεράσουμε αυτόν τον σκόπελο. Με την προχθεσινή απόφαση του Eurogroup, η Ελλάδα απέφυγε τη χρεοκοπία και «κλείδωσε» την παραμονή της στο ευρώ.
Αλλά το πρόβλημα δεν λύθηκε οριστικά.
Και οι κίνδυνοι δεν εξουδετερώθηκαν πλήρως…
Κερδίσαμε, όμως, πολύτιμο χρόνο.
Τώρα πρέπει να αλλάξουμε τις αντιλήψεις που υπάρχουν – και στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Στην Ευρώπη κυριάρχησαν το τελευταίο διάστημα μια σειρά από πολύ αρνητικά στερεότυπα για την Ελλάδα. Ότι οι Έλληνες είναι τάχα «διεφθαρμένοι». Ότι οι Έλληνες είναι δήθεν «τεμπέληδες». Ότι οι Έλληνες δεν έκαναν τίποτε για να βγουν από την κρίση και περιμένουν να τους ξελασπώσουν οι εταίροι τους…
Δυστυχώς, ευθύνη τεράστια έχουν και Έλληνες πολιτικοί που πρώτοι βάφτισαν τη χώρα μας «πρωταθλητή της διαφθοράς»! Και τα διακήρυξαν παντού. Με αποτέλεσμα, στη συνέχεια, να τα επαναλαμβάνουν πολλά ευρωπαϊκά ΜΜΕ με εντελώς απαξιωτικό τρόπο για την Ελλάδα.
Η αλήθεια είναι, αγαπητοί φίλοι, ότι οι Έλληνες την τελευταία διετία είδαν να μειώνεται το βιοτικό τους επίπεδο κατά 34% μέσα σε δυόμιση χρόνια!
Το μισό απ’ αυτό από μείωση των ονομαστικών τους εισοδημάτων. Και το υπόλοιπο από την αύξηση των φόρων και του πληθωρισμού!
Ποτέ σε καιρό Ειρήνης δεν έζησε λαός τέτοια καταβαράθρωση του βιοτικού του επιπέδου.
Και ποτέ δημοκρατική κοινωνία δεν άντεξε τέτοια εξαθλίωση.
Δυστυχώς, το μεγαλύτερο μέρος των θυσιών που έγιναν δεν έπιασε τόπο, γιατί πρώτον δεν χτυπήθηκε η κρατική σπατάλη – η πηγή της κακοδαιμονίας – και δεύτερον, διότι η πρωτοφανής ύφεση που προκλήθηκε, διαιώνισε τα υψηλά ελλείμματα (παρά τις περικοπές) και διόγκωσε το χρέος.
Σήμερα, η Ευρώπη αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι η Ελλάδα έχει καταδικαστεί σε ένα Σισύφειο μαρτύριο.
Σήμερα, πια τα στερεότυπα για την Ελλάδα στην Ευρώπη αλλάζουν: Όλο και περισσότεροι θεωρούν την Ελλάδα όχι τόσο ως «υπαίτιο» της πανευρωπαϊκής κρίσης, αλλά ως τραγικό παράδειγμα μιας αδιέξοδης πολιτικής.
Σήμερα, όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι δείχνουν την αλληλεγγύη τους στη δοκιμαζόμενη Ελλάδα, υπογράφουν κατά χιλιάδες στις ιστοσελίδες του Κυβερνοχώρου να τους δοθεί συμβολικά Ελληνική υπηκοότητα και φωνάζουν στους δρόμους «Είμαστε όλοι Έλληνες»!
Η τραγωδία της Ελλάδας γίνεται σήμερα η αφορμή να αλλάξει η Ευρώπη πολιτική για τη διέξοδο από την κρίση.
Μια κρίση που δεν είναι μόνο Ελληνική πια – είναι πανευρωπαϊκή! Διότι η ύφεση αγγίζει πλέον ολόκληρη την Ευρωζώνη…
Τα ελλείμματα πρέπει να εκμηδενιστούν. Σε αυτό όλοι συμφωνούμε.
Το χρέος πρέπει να ελεγχθεί και να περιοριστεί δραστικά. Και σε αυτό όλοι συμφωνούμε.
Οι διαρθρωτικές αλλαγές που διασφαλίζουν ανταγωνιστικότητα πρέπει να επιταχυνθούν και να ολοκληρωθούν το ταχύτερο. Και σε αυτό δεν υπάρχει διαφωνία.
Οι αποκρατικοποιήσεις και η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας πρέπει κι αυτά να γίνουν. Τα φωνάζαμε χρόνια…
Σε τίποτε απ’ όλα αυτά δεν υπάρχει διαφωνία…
Εκείνο που λείπει, όμως, εκείνο που δεν υπάρχει και η απουσία του ακυρώνει τα αποτελέσματα όλων των άλλων, είναι μέτρα Ανάκαμψης και Ανάπτυξης.
Αυτός ο συνδυασμός μέτρων λιτότητας με ταυτόχρονα μέτρα Ανάκαμψης είναι εκείνο που αναδεικνύει η Ελληνική περίπτωση, αυτό που ζητάει η Ελλάδα, αυτό που σήμερα όλο και περισσότεροι καταλαβαίνουν.
Οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται σήμερα, ότι η σύγχρονη τραγωδία της Ελλάδας, μπορεί να αγγίξει αύριο και τους ίδιους. Και καταλαβαίνουν σταδιακά, ότι για να αποφύγουν τέτοια δοκιμασία, πρέπει να αλλάξουν το μείγμα πολιτικής, να προσθέσουν σε όλα τα άλλα, άμεσα μέτρα Ανάκαμψης.
Όσο πιο γρήγορα το συνειδητοποιήσουν οι εταίροι μας, τόσο πιο γρήγορα θα έλθει και η κάθαρση της ελληνικής τραγωδίας.
Σήμερα, η σύγχρονη Ελλάδα φέρνει στην επικαιρότητα όλης της Ευρώπης και μιαν άλλη πανάρχαια, αλλά ξεχασμένη, ελληνική αξία: την Ισορροπία.
Δεν θέλουμε να αποφύγουμε κανένα από τους στόχους του Προγράμματος. Δεν θέλουμε ούτε να μεταθέσουμε χρονικά την επίτευξή τους. Θέλουμε να επιτύχουμε τους στόχους εξισορροπώντας τη λιτότητα και τις μεταρρυθμίσεις με την Ανάκαμψη.
Αυτή τη εξισορρόπηση των επώδυνων μέτρων με άμεση Ανάκαμψη είναι η λύση που ζητά η Ελλάδα για να βγει από την κρίση. Είναι η λύση που αναζητά και η υπόλοιπη Ευρώπη για να μην μπει σε τέτοια κρίση.
Από τα Πυθαγόρεια μαθηματικά, μέχρι τους προσωκρατικούς, μέχρι τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, είτε το έλεγαν «αρμονία» είτε το έλεγαν «μέτρον», είτε «μεσότητα», το Ελληνικό Πνεύμα ανέδειξε την Ισορροπία ως αρετή.
Δεν απέφυγαν τις ακρότητες και τις υπερβολές οι αρχαίοι Έλληνες. Αλλά θαύμαζαν το μέτρο, την ισορροπία της αρμονίας ως «ιδανικό». Ως κάτι στο οποίο πρέπει να κατατείνουν, ακόμα κι αν δεν μπορούν πάντα να το φθάσουν.
Και δεν είναι τυχαίο ή συμπτωματικό, ότι οι τρείς προπάτορες της Ευρωπαϊκής πολιτειακής αντίληψης, ο Λακεδαιμόνιος Λυκούργος, ο Αθηναίος Σόλων και ο Ρωμαίος-Σαβίνος Νουμάς, και οι τρείς τους θεμελίωσαν την ισχύ των πόλεών τους στην εξισορρόπηση των αντιθέτων και στην αρμονία ανάμεσα στους πολίτες τους. η ίδια κεντρική ιδέα που διαπερνά τα σύγχρονα δημοκρατικά πολιτεύματα με τη διάκριση των εξουσιών και την αμοιβαία εξισορρόπηση μεταξύ τους.
Αυτή η αρετή της εξισορρόπησης, γίνεται σήμερα ιδιαίτερα επίκαιρη στην Ευρώπη, με αφορμή τη σύγχρονη τραγωδία της Ελλάδας. Και με αντικείμενο πια, όχι τη θεσμική οργάνωση των πολιτευμάτων, ούτε την ειρηνική συμβίωση των λαών, αλλά το ξεπέρασμα των μεγάλων δομικών κρίσεων στις οικονομίες της ελεύθερης αγοράς.
Ώστε οι επώδυνες αλλαγές να συνοδεύονται, να συνδυάζονται και να εξισορροπούνται από πολιτικές Ανάκαμψης.
Αυτό είναι το δίδαγμα από τη σημερινή Ελληνική κρίση, που γίνεται σταδιακά αίτημα ολόκληρης της Ευρώπης.
Φίλες και φίλοι,
Θα κλείσω με τέσσερις προτάσεις που συνοψίζουν όλα όσα ανέφερα σήμερα.
* Πρώτον, η Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση δεν μπορεί να προχωρήσει αν δεν αναδείξει κοινή ταυτότητα. Οικονομική ενοποίηση δεν μπορεί να οικοδομηθεί χωρίς πολιτική ενότητα – αυτό το ξέρουμε όλοι πλέον. Αλλά και πολιτική ενοποίηση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την αλληλεγγύη που δημιουργεί η αίσθηση κοινής ταυτότητας.
* Δεύτερον, κοινή ταυτότητα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κοινές αξίες, κοινές πολιτιστικές καταβολές. Και στο σημείο αυτό το Ελληνικό πνεύμα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Κοινής Ευρωπαϊκής ταυτότητας. Αλλά και θεμέλιο για την Πολιτική Ένωση της Ευρώπης. Γι’ αυτό κι είναι δύσκολο, πολύ δύσκολο – είναι αδύνατο θα έλεγα – να φανταστεί κανείς Πολιτική Ένωση της Ευρώπης με την Ελλάδα απ’ έξω! Γι’ αυτό και όσοι σκέφτηκαν προς στιγμήν να διώξουν την Ελλάδα, μάλλον να διαλύσουν την Ευρώπη είχαν στο μυαλό τους.
* Τρίτον, η Ελλάδα – η σημερινή Ελλάδα – είναι και «προπύργιο» της Ευρώπης στους σπουδαιότερους χώρους επέκτασης της επιρροής της. Ένα προπύργιο που κινδυνεύει από σύγχρονες αναστατώσεις στην περιφέρεια της Ευρώπης – κυρίως στη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική. Ακόμα κι αν δεν υπήρχε η σημερινή κρίση της Ελλάδας, η Ευρώπη είχε κάθε συμφέρον – για γεωπολιτικούς λόγους – να θωρακίσει την Ελλάδα. Προς στιγμήν συνέβη το αντίθετο: η Ελλάδα αφέθηκε να αποσταθεροποιηθεί τη στιγμή που αποσταθεροποιούνταν όλος ο περίγυρός της.
* Τέταρτον, η Ελληνική κρίση, μεταδίδεται πια και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό το γεγονός αλλάζει τα στερεότυπα που πρόσφατα κυριάρχησαν για την Ελλάδα. Η Ευρώπη αρχίζει να αντιμετωπίζει την Ελλάδα, όχι ως τον «αποδιοπομπαίο τράγο» της, αλλά ως το δραματικό σύμβολο μιας πολιτικής που πρέπει να αλλάξει. Και η αλλαγή αυτή δεν πρέπει να γίνει με την ήττα κάποιων αλλά με τη σύγκλιση όλων. Με την αποδοχή όλων των στόχων σταθεροποίησης σε συνδυασμό όμως – και με την εξισορρόπηση – άμεσων μέτρων Ανάκαμψης.
Όπως είδατε, το τελευταίο ημίωρο ταξιδέψαμε μαζί μια διαδρομή που ξετυλίχθηκε από τους αρχαίους χρόνους ως σήμερα. Από τις πνευματικές αξίες ως την Πολιτική και την Οικονομία. Πάτησε γερά στο χθες, αλλά σήκωσε το βλέμμα και κοίταξε μακριά στις προκλήσεις του αύριο.
Αλήθεια ποιος ήταν ο κεντρικός πρωταγωνιστής αυτού του «αφηγήματος»;
Η Ελλάδα;
Η Ευρώπη;
Μη κουράζεστε.
Και οι δύο!
Αυτό που ήθελα να σας πω, τόση ώρα, είναι ότι αυτά τα δύο είναι πια αξεχώριστα.
Όπως ήταν και στο μυαλό των αρχαίων Ελλήνων, όταν διασκέδαζαν με το μύθο του σκανδαλιάρη Δία που ερωτεύθηκε την πανέμορφη Ευρώπη με τα μεγάλα μάτια.
Γιατί αυτό ετυμολογικά σημαίνει «Ευρώπη»: Αυτή που έχει μεγάλα μάτια.
Όχι μόνο μάτια που ομορφαίνουν το πρόσωπο. Αλλά και μάτια που ανοίγουν πνευματικούς ορίζοντες στο μυαλό και τη συνείδηση.
Που παράγουν ιδανικά, τα μετουσιώνουν σε αρχές και αξίες, τα εμπεδώνουν σε κανόνες πολιτειακής οργάνωσης. Σε καθεστώτα Ελευθερίας, Δικαιοσύνης, Διάχυσης ευκαιριών και Αξιοκρατίας.
Αυτό σημαίνει τελικά Ευρώπη.
Κατά σύμπτωση αυτό σημαίνει και Ελλάδα.
Σας ευχαριστώ πολύ.
